لزوم ایجاد سینرژی در صنعت پالایش و پتروشیمی کشور

واژه Synergy را می توان نظم و ترتیب بخشیدن و در نتیجه آن هم افزایی معنا کرد. واژه ای که در سال های اخیر به طور خاص در یکپارچه سازی میان صنعت پالایش و پتروشیمی به کار گرفته شده و بر این اساس ادعا می شود در سال های آتی چیزی به عنوان پالایشگاه با کارکرد تامین صرفا سوخت وجود نخواهد داشت!

دلیل این موضوع می تواند تا حد زیادی پایین بودن سود بنگاه های پالایشی و همچنین کاهش تقاضای فرآورده های تولیدی در سال های آتی باشد. بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی Hydrocarbon processing، در سال ۲۰۱۸ متوسط حاشیه سود یک بنگاه پالایشی حدود ۵ دلار به ازای هر بشکه نفت خام بوده است. البته بر اساس شاخص نفت خام WTI، این مقدار تا ۱۵ دلار نیز گزارش شده است که یکی از دلایل آن می تواند پایین بودن قیمت نفت خام بر اساس این شاخص باشد.

از سمت دیگر و در صنعت پتروشیمی نیز به جهت سلکتیویته پایین برای تولید محصولات ارزشمندی نظیر پروپیلن و همچنین سرمایه بری بالاتر فرآیندهای on-purpose نسبت به فرآیندهای مرسوم، در زنجیره تامین این محصول مشکلاتی وجود دارد. شاید همین امر سبب شده که تکنولوژی های الفینی نظیر MTP و CTO برای افزایش تولید پروپیلن توسعه یابند. علاوه بر پروپیلن، محصولات آروماتیکی و بوتن نیز از وضعیت مشابهی برخودارند و به جهت سلکتیویته پایین تر نسبت به اتیلن، سهم کمتری از تولید را شامل می شوند. در شکل زیر بر اساس خوراک های مختلف این مهم نشان داده شده است:

موضوع کمبود تولید پروپیلن در منطقه خاورمیانه بیشتر به چشم می آید و دلیل آن غالب بودن مصرف اتان در واحدهای پتروشیمیایی است به نحوی که حدود ۷۳ درصد از خوراک پتروشیمی خاورمیانه را شامل می شود. الگوی مصرف خوراک های پتروشیمی در مناطق مختلف در شکل زیر نشان داده شده است.

 بر این اساس و تا اینجا می توان نتیجه گرفت که هر دو صنعت به نوبه خود با محدودیت هایی رو به رو می باشند و بهترین راهکار برای مقابله با این وضع را می توان در synergy یا هم افزایی از مسیر یکپارچه سازی (integration) دانست. این موضوع به اندازه ای اهمیت دارد که در شرکت های طراحی مهندسی فعال در حوزه صنعت پالایش و پتروشیمی، مفهوم پتروپالایشگاه در حال تدریس کامل می باشد. قبلا در یادداشت های مختلفی به موضوع یکپارچه سازی اشاره شده است که پیشنهاد می شود از طریق کلیک بر روی لینک های زیر مجددا مرور گردد.

تبادل جریانات پتروپالایشگاهی – هزینه ها و فرصت ها

مدل های مالکیتی و مدیریتی پتروپالایشگاه ها

ایجاد اقیانوس آبی با رویکرد پتروپالایشگاهی

پتروپالایشگاه؛ رویکرد چین جهت توسعه متوازن زنجیره ارزش نفت

و دیگر مواردی که می توان در بخش search  سایت جست و جو کرد.

نکته جالب از مسیر یکپارچه سازی افزایش حاشیه سودی است که در شکل زیر بر اساس سناریوهای مختلف و البته کمی خوشبینانه نوشته شده است؛ لیکن ۳ برابر شدن حاشیه سود می تواند منطقی باشد. (اضافه شدن یک واحد کراکر و آروماتیک سازی به پالایشگاه و همچنین تنظیم واحد FCC برای تولید پروپیلن بیشتر)

برای توضیحات بیشتر در خصوص Synergy یا هم افزایی، پیشنهاد می شود که فایل پی دی اف زیر که توسط مرکز مطالعات زنجیره ارزش ارائه شده است را دانلود و بررسی نمایید.

Synergy between refining and petrochemicals

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است؛ مفهوم سینرژی بدین معناست که وقتی چند منبع و یا چند ظرفیت در کنار هم قرار گرفته اند و منبع یا ظرفیت جدیدی را ایجاد نمودند، ظرفیت جدید فراتر از حاصل جمع آنها خواهد بود. سینرژی بر اساس دیدگاه Mark latash، زمانی شکل می گیرد که موارد زیر (یا بخشی از آن ها) وجود داشته باشند.

• Sharing: به اشتراک گذاری منابع

• Flexibility/stability: انعطاف پذیری بیشتر یا ثبات بیشتر

• Task-dependence: وابستگی وظایف به یکدیگر

هر ۳ این موارد در صنعت پتروپالایش به وضوح قابل مشاهده است و در PDF ضمیمه شده در این یادداشت و همچنین یادداشت های گذشته توضیح مفصلی داده شده است. بنابراین یکی از مستعدترین صنایع برای ایجاد مفهوم سینرژی صنعت پتروپالایش است. در انتها می بایست این نکته را ضروری دانست که با ایجاد مشکلات عمده در صادرات نفت خام، می بایست با اتکا بر راهبرد ((توزیع از طریق شبکه مویرگی))، نفت خام را به طیفی از محصولات پایه پتروشیمی و فرآورده های پالایشگاهی تبدیل و صادر نمود. نکته اساسی تاکید بر صادرات این محصولات است تا بتوان از مسیر آن و در بلند مدت به جبران کسری بودجه صادرات نفت خام پرداخت. لازم به ذکر است که تصمیمات راهبردی، بلند مدت و زمان بر است.

لینک PDF یادداشت