مالکیت پالایشگاه های کشور پس از دوران خصوصی سازی هنوز هم غالبا در دست شرکت های دولتی است. همین موضوع سبب می شود تا این پالایشگاه ها مانند یک بنگاه کاملا خصوصی بالغ رفتار نکنند. از طرفی فشار وارده برای تأمین نیاز بنزین کشور نیز موجب شده است تا عمده توان فکری و عملیاتی پالایشگاه ها بیشتر بر این موضوع متمرکز باشد. برخورد حق العمل کاری دولت با پالایشگاه ها [که باعث عدم مالکیت پالایشگاه ها بر خوراک ورودی و محصولات تولیدی می شود] نیز عاملی بر عدم استقلال و توسعه پالایشگاه ها شده است. همین عامل موجب عدم اتصال پالایشگاه ها با مصرف کننده نهایی و تأثیرناپذیری آنها از شرایط بازار داخلی نیز شده است.
با راه اندازی فاز۳ پالایشگاه ستاره خلیج فارس می توان گفت که ظرفیت پالایشی کشور به ۲ میلیون بشکه در روز می رسد. قیمت نفت نیز در بودجه سال ۱۳۹۸ معادل ۵۴ دلار نظر گرفته شده است. لذا می توان نتیجه گرفت که پالایشگاه های ایران در سال آتی حدود ۴۰ میلیارد دلار نفت خام و میعانات گازی از دولت دریافت می کنند. اگر قیمت فرآورده های پالایشی نیز تنها ۵% ارزشمندتر از خوراک دریافتی آنها باشد، مجموع فرآورده های تولیدی پالایشگاه ها به میزان ۴۲ میلیارد دلار ارزش خواهد داشت. رابطه حق العمل کاری دولت با پالایشگاه ها باعث می شود که دولت تنها ۲ میلیارد دلارِ مازاد را به پالایشگاه ها بپردازد و در این بین نه نفتی فروخته می شود و نه فرآورده ای خریداری می شود. از طرفی با توجه به خرید تضمینی، دولت که با پرداخت هزینه ای پایین، نفت خام را از طریق پالایشگاه ها به فرآورده تبدیل کرده است، بازار داخلی و صادراتی فرآورده ها را در اختیار خواهد داشت.
همان طور که ذکر شد، بازار فرآورده های نفتی ارزش معادل ۴۲ میلیارد دلار خواهد داشت اما دولت که این بازار را از پالایشگاه ها گرفته است، حتی تمام این پول را نیز از مصرف کنندگان داخلی نمی گیرد و بخشی از آن را تحت عنوان یارانه پنهان به مصرف کنندگان می بخشد. اگر مصرف روزانه بنزین و گازوئیل را به ترتیب ۹۰ و ۸۰ میلیون لیتر و قیمت فروش داخلی آنها را ۱۰۰۰ و ۳۰۰ تومان برای هر لیتر فرض کنیم، یارانه پنهان پرداختی فقط برای این دو فرآورده معادل ۲۰ میلیارد دلار[۱] در سال خواهد شد که به معنای از بین رفتن نیمی از بازار ۴۲ میلیارد دلاری فرآورده های پالایشی است.
حالت ایده‌آل این است که دولت نفت را با قیمت جهانی به پالایشگاه ها بفروشد و پالایشگاه ها نیز بطور مستقیم یا از طریق شرکت های خصوصی پخش و توزیع کننده، فرآورده های تولید شده را با قیمت واقعی به مشتریان داخلی و خارجی بفروشند. در این صورت پالایشگاه ها در جریان تغییرات و نوسانات بازارهای داخلی و خارجی قرار خواهند گرفت و با آن تطبیق خواهند یافت. لذا فناوری های مختلف را برای ارتقای کیفیت و کمیت محصولات به کار خواهند گرفت. همچنین جریان تأمین هزینه های پالایشگاه نیز به مشتریان واقعی و نهایی متصل شده و دچار اختلال نمی شود. گردش مالی ۴۲ میلیارد دلاری [بجای ۲ میلیارد دلاری] در سال نیز خود دارای مزایا و فرصت هایی است که پالایشگاه ها را منتفع خواهد نمود.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست که حذف تدریجی یارانه پنهان سوخت از شروط ابتدایی اتصال پالایشگاه ها با بازار و کاهش نقش دولت در این زمینه است. همچنین محدود کردن شرکت پالایش و پخش به امور ستادی و کاهش فعالیت های اجرایی آن نیازمند تقویت بنیه حکمرانی و اهرم های آن در این شرکت است. از طرفی ایجاد یک نهاد رگولاتور یا تنظیم‌گر در کنار نهاد سیاست‌گذار که شرکت پالایش و پخش است، از الزامات تغییرات ساختاری در حوزه صنعت پالایش کشور است. اما قبل از همه این الزامات، نیاز است تا بخش صنعتی نفت و گاز (پتروپالایش، صنایع شیمیایی و صنایع تکمیلی) مانند بخش معدنی آن (تولید نفت و گاز) دارای یک متولی و سیاست‌گذار واحد بشود تا زنجیره ارزش نفت و گاز بطور متوازن و مدون در کشور توسعه یابد.
[۱] قیمت بنزین و گازوئیل معادل ۴۰ و ۴۴ سنت و قیمت دلار معادل ۸۰۰۰ تومان فرض شده است.
لینک PDF یادداشت
3 پاسخ
سلام
اولین نکته مهم رو که میتوان عرض کرد اینه دولت هیچ گونه یارانه در هیچ کالا یا خدمات پرداخت نکرده و نمیکند . و یارانه پنهان مفهومی نداره . و در مورد یارانه اشکار هم که عرض کردم . قیمت دلار ۴۲۰۰ تومان هم که در بیشترین حالت بر اساس واقعیت پارامتر های اقتصادی ۱۰۰۰ تومان براورد میشه . بر گردیم به قیمت بنزین معمولی و سوپر و جت و بقیه مشتقات نفت خام . هزینه استحصال و حمل و نقل نفت خام در حال حاضر برای ایران در هر بشکه ۱۲ دلار است . هر بشکه نفت ۱۵۸ لیتر است . با فناوری موجود در کشور تنها ۲۸ درصد از ان بنزین خواهد شد در کشور های پیشرو در این ضمینه ۴۸ درصد است . قیمت فروش به پلایش گاه ۱۵ دلار است تحقیق کنید میفهمید . یعنی ۱۵۸ بیتر نفت خام که از ان میتوان ۴۴ لیتر بنزین بدست اورد با دلار ۴۲۰۰ میشه ۶۳ هزار تومان هزینه خرید خوراک برای پلایشگاه در هر بشکه ۲۸ درصد این عدد میشه ۱۷۶۴۰ تومان برای ۴۴ لیتر بنزین هر لیتر ۴۰۰ تومان با سود و مالیات و غیره شده ۱۰۰۰ تومان در حال حاضر یعنی نه دولت و نه پلایش گاه ضرری از بابت قیمت بنزین ندید و نخواهد دید و بقیه مشتقات هم که سودی حداقل ۱۰۰ درصد در هر بشکه نسیب پلایش خواهد کرد . به علت زیاد بودن توضیحات در مورد مشتقات و هزینه درامد ان من صرفه نظر میکنم از گفتن . با فرض افزایش قیمت تا ۵۴ دلار برای خوراک داخل باز قیمت هر لیتر بنزین تفاوت چندانی نخوهد کر د میشه ۱۴۴۳ تومان در هر لیتر . که دامد دولت رو ۳۶۰ درصد افزایش خواهد داد . که باز صرف ول خرجی های دولت و نهاد ها و ساختار کم بهره و بی اساس خواهد شد. بگذریم در مورد گاز اگر گاز استحصالی همراه نفت باشه که هزینه صفر و اگر مستقل باشه در حدود ۱.۵ تا ۲ سنت برای هر متر مکعب هزینه خواهد داشت گاز ترش و میعانات با تصفیه گاز ترش و محصولات جانبی ان باز هزینه کرد نه تنها صفر بلکه تبدیل به سود خواهد شد . باز اگر در این مورد هم شک داشتید میتوان مستند توضیح بدم . در مورد برق ۷۵ تا ۸۰ درصد برق تولیدی در نیروگاه ها از گاز برای سوخت اصلی استفاده میکنن اگر تنها سوخت گاز رو در توربین گازی استفاده بشه با راندمان حداقل ۳۶ درصدی برای هر متر مکعب گاز مصرفی ۳.۶ کیلوات تولید برق و در حالت سیکل ترکیبی ۵.۴ تا ۶ کیلوات برق تولید خواهد شد . هزینه خوراک گازی برای نیروگاه حداقل نصف قیمت فروش خواهد بود . اب اب شرب مصرفی چه سطحی یا سفره های زیر زمینی با استحصال و تصفیه برای شرب در هر متر مکعب کمتر از قیمت موجود است شک نکنید . این رو بگم بیشترین هزینه مربوط در این ضمینه برق مصرفی پمپ ها و موتور های الکتریکی این صنعت است که در مورد ان و هزینه برای دولت صحبت کردیم و در مراحل بعد هزینه انتقال و استهلاک است که باز میتونم مستند توضیح بدم . در مورد دلار و نوع و علت قیمت گذاری ۴۲۰۰ تومان و یارنه دارو و گندوم و شیر و غیره بصورت مستند که در حالت بی طرفانه مورد تحقیق بنده بوده میتونم بصورت مستند توضیح بدم . پس لطفا کمی منصف و واقع گو باشیم ممنون
سلام
بسیار ممنونیم از وقت و حوصله ای که به خرج دادید و نظرات کاملا کارشناسی و منطبق با زبان ریاضی را بیان کردید.
……….
شعار اصلی “مرکز مطالعات زنجیره ارزش” ، این که است کلان بیاندیشیم، علمی عمل کنیم و به زبان ریاضی حرف بزنیم ، به نظر جناب عال نیز با ما هم عقیده هستید …
………….
نکته قابل تامل این است که میزان شدت مصرف انرژی در کشور ما ۴ برابر متوسط دنیا است و اگر با همین شیوه حرکت کنیم طی چند سال آینده به وارد کننده انرژی وارد می شویم، مطمئنا دیگه واردات انرژی از جمله نفت با قیمت ۱۲ دلار نخواهد بود….
………….
در اقتصاد نیز منابع را از جمله نفت و گاز را به ارزش ذاتی خود محاسبه نمی کنند بلکه به ارزش رقابتی مورد محاسبه قرار می دهند. لذا وقتی شما می تونی نفت استحصال شده ۱۲ دلاری رو ۷۰ دلار صادر کنید .. پس چرا باید این مهم را باید ۱۲ دلار فرض کنم.
……………
در اقتصاد پیشنهاد می شود که جهت افزایش بهره وری می بایست یارانه ها را هدفمند و مشروط اعمل کرد، تا در دراز مدت قابلیت کمینه شدن را داشته باشد… این در حالی است که در کشور ما یارانه را می دهند به بنگاه های صنعتی که اونا رو تنبل و غیر بهره ور می کنند. همین موضوع نیز سبب شده است که صنعت پالایش نفت ما از وضعیت مطلوب فاصله زیادی داشته باشد
در هر حال موضوع مهم و چند وجهی است که نیاز است بیشتر در این خصوص تامل نماییم.
باز هم ممنون بابت قبول زحمت نوشتار در وب سایت