قیمت گذاری بنزین در بزرگترین کشور مصرف کننده آن

کشور آمریکا با مصرف روزانه ۱۶۳۳ میلیون لیتر بنزین، بزرگترین مصرف کننده این سوخت در دنیاست. آمریکا به تنهایی حدود ۴۵% از کل بنزین تولید شده در دنیا را مصرف می کند. از طرفی بنزین بیشترین سهم را نیز در بین فرآورده های پالایشی تولیدی آمریکا داراست. مصارف بنزین در آمریکا به موارد زیر محدود می شود:

• خودروهای شخصی، خودروهای نیمه سنگین و موتورسیکلت ها

• وسائل تفریحی و قایق ها

• هواپیماهای کوچک

• تجهیزات مربوط به ساخت و ساز، کشاورزی، جنگلبانی و خاکبرداری

• موتورهای برق اضطراری و قابل حمل

البته در این بین، خودروهای سبک ۹۲% مصرف بنزین را به خود اخصاص می دهند. از طرفی در سال ۲۰۱۷، بنزین سهمی ۵۹ درصدی در کل حمل و نقل آمریکا داشته است. همچنین ۴۷% مصرف نفت آمریکا برای تبدیل به بنزین بکار رفته و بنزین به تنهایی ۱۸% از کل انرژی آمریکا را تأمین کرده است.

تولید و مصرف بنزین در آمریکا در سه دهه گذشته رشد زیادی داشته است. از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۱۰، مصرف بنزین آمریکا از تولید آن بیشتر بود اما پس از آن، تولید بر مصرف پیشی گرفت. دلیل عمده این موضوع، ورود سوخت اتانول به عنوان جایگزین بنزین است. در حال حاضر ۱۰% بنزین آمریکا را اتانول تشکیل می دهد یعنی اتانول با بنزین مخلوط شده و به مصرف کننده نهایی فروخته می شود. البته مقادیر بسیار کمی هم از ترکیب ۸۵% اتانول و ۱۵% بنزین در آمریکا عرضه می شود که به E85 معروف است اما سهم آن در مقابل بنزین رایج [که ترکیبی از ۱۰% اتانول و ۹۰% بنزین است] ناچیز است.

با نگاهی دقیق تر به نمودار تغییرات تولید و مصرف بنزین، می توان دریافت که اولین کاهش جدی در سال ۲۰۰۶ و به دلیل بحران مالی رخ داده است. پس از آن نیز با بالا رفتن قیمت نفت، کاهشی دوباره در تولید و مصرف بنزین مشاهده می شود. دلیل عمده هماهنگی تولید و مصرف بنزین در آمریکا این است که قیمت بنزین همانند نفت متغیر بوده و پالایشگر و مصرف کننده بطور همزمان از تغییرات بازار نفت متأثر می شوند.

قیمت هر لیتر بنزین در آمریکا از عوامل مختلفی تبعیت کرده و دارای بخش های مختلفی است. مهمترین عامل در قیمت بنزین، قیمت نفت است. قیمت نفت بر اساس متوسط قیمت نفت خریداری شده پالایشگاه های آمریکا و بصورت ماهانه بر قیمت بنزین اعمال می شود. عامل دیگر میزان حاشیه سود پالایشگاه هاست که بر اساس اختلاف قیمت نقطه ای بنزین و نفت بطور ماهانه مشخص می شود. عامل سوم هزینه های پخش و توزیع است که باعث اختلاف قیمت فوب و جایگاه می شود. مالیات های دولت مرکزی و ایالتی نیز بر قیمت بنزین افزوده شده و قیمت نهایی را مشخص می نماید. علاوه بر عوامل یادشده که در سمت عرضه هستند، عوامل دیگری در سمت تقاضا مانند دمای هوا (میزان تبخیر) و سفرهای فصلی بر قیمت بنزین تأثیرگذار خواهند بود.

با توجه به نمودار قیمت های نفت و بنزین در آمریکا، مشخص می شود که قیمت بنزین تابعیت تقریبا دقیقی از قیمت نفت دارد اما اختلاف قیمت آن با نفت ثابت نبوده و تحت تأثیر عواملی چون تغییرات فصلی، حوادث غیرمترقبه، سوخت های جایگزین و… تغییر کرده است. بطور متوسط از سال ۲۰۰۰ تا کنون قیمت بنزین فوب ۱۹% بیشتر از نفت WTI بوده و متوسط قیمت انواع بنزین توزیع شده در جایگاه های شهری و بین شهری نیز ۵۱% بیشتر از قیمت بنزین فوب است.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست بهترین مدل قیمت گذاری بنزین، آزادسازی قیمت آن است اما در کشور ایران به دلیل درآمد کم مردم و نوسانات شدید نرخ ارز نمی توان این مدل را پیاده سازی کرد. برای آزادسازی قیمت ها ابتدا می بایست متوسط درآمد مردم را با دو راهکار افزایش داد. راهکار اول افزایش مستقیم درآمد از طریق اصلاح تخصیص یارانه پنهان است بطوری که یارانه از پرمصرف ها به کم مصرف ها منتقل شده و زیرساخت های سوخت و حمل و نقل نیاز به بنزین را ذاتا کاهش دهد. در این زمینه پیاده سازی سازوکار کارت سوخت و توسعه CNG از اولویت هاست. راهکار دوم توسعه زیرساخت اقتصادی و افزایش درآمد مردم بطور غیرمستقیم است تا مردم بتوانند با درآمدهای بالا از عهده هزینه های زیاد قیمت های آزاد شده برآیند.

لینک PDF یادداشت