شدت انرژی برابر با نسبت مصرف انرژی به GDP یک کشور است. بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی (IEA)، شاخص شدت انرژی برای کل کشورها از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ سالانه حدود ۱% کاهش داشته است. طی سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ نیز درصد کاهش این شاخص سالانه ۱.۶% بوده است. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ نیز کاهش شدت انرژی سالانه حدود ۱.۲% بوده است اما از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ کاهش شدت انرژی سریع تر شده و باعث شده است تا میانگین کاهش درصد شدت انرژی از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ به بیش از ۲% در سال برسد. لذا می توان گفت که سالانه ۲% از شدت انرژی جهان کاسته می شود یا به عبارتی بهره وری انرژی سالانه ۲% افزایش می یابد.
در طی سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ مناطق مختلفی از جمله ژاپن، اروپا، آمریکا، چین و هند توانسته اند با افزایش بهره وری و بهینه سازی، شدت انرژی خود را کاهش دهند. کشورهایی مانند برزیل و ایران نیز در زمره کشورهایی هستند که روز به روز بر شدت انرژی آنها افزوده می شود. بیشترین سهم سوخت بهینه سازی شده مربوط به سوخت های زغالسنگ و گاز است بدین صورت که «کشورهای پیشرفته» بیشتر به بهینه سازی مصرف «گاز» و «کشورهای در حال توسعه» بیشتر به بهینه سازی مصرف «زغالسنگ» پرداخته اند. برای اجرای طرح های بهینه سازی هم به ساختارهای نهادی و هم به سرمایه گذاری احتیاج است. شکل زیر نمایش دهنده میزان سرمایه گذاری کشورها در سال ۲۰۱۶ برای کاهش مصرف انرژی است.
چنانچه از شکل فوق مشخص است، بیشتر سرمایه گذاری به بخش ساختمان و مابقی به بخش های حمل و نقل و صنعت تخصیص یافته است. هم اکنون کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی با توسعه راهکارهای بهینه سازی توانسته اند بیش از ۲۵ میلیارد دلار در مصرف نفت، ۲۰ میلیارد دلار در مصرف گاز و ۴ میلیون دلار در مصرف زغالسنگ در سال ۲۰۱۶ صرفه جویی کنند. از جمله اعضای مهم آژانس بین المللی انرژی کشورهای اروپایی هستند که شکل زیر، نمایش دهنده تغییرات شدت انرژی آنها بر اساس سال ۱۹۹۰ است.
از شکل فوق می توان نتیجه گرفت که شدت انرژی اروپا از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۳۵% کاهش یافته است. کشورهای اروپایی همچون آلمان و انگلیس به ترتیب ۱۲% و ۳% از تقاضای نفت داخلی خود را از راه واردات تأمین می کنند اما این مقادیر در مورد گاز طبیعی به ترتیب حدود ۲۲% و ۸۱% است. اتحادیه اروپا مجموعا بطور متوسط در روز ۱۰۳۸ میلیون متر مکعب (حدود دو برابر کل مصرف ایران) گاز وارد می کند[۱] که سهم آلمان و انگلیس از آن در شکل زیر نمایش داده شده است.
بر اساس شکل فوق می توان گفت که واردات گاز آلمان از سال ۲۰۰۰ تا کنون با شیبی مثبت، افزایش یافته و در کل ۴۰% رشد کرده است هر چند که ۷ سال رشد منفی داشته است. از طرفی کشور انگلیس توانسته است رشد واردات را در سال ۲۰۱۰ متوقف کرده و واردات را تا ۴ سال پیاپی کاهش دهد. با هدف کاهش وابستگی، طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ کشور آلمان ۲۳% و کشور انگلیس ۳۰% از مصرف گاز خود را کاهش داده اند. اما افزایش واردات گاز که در شکل فوق پیداست، به دلیل کاهش ۵۸ درصدی و ۶۳ درصدی تولید گاز در آلمان و انگلیس بوده است و این عوامل سبب شده تا این کشورها در پی بهینه سازی مصرف گار برآیند و خود را در برابر واردات گسترده در آینده در امان نگه دارند.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست که گاز طبیعی به عنوان یک واسطه میان سوخت های فسیلی سنتی (زغالسنگ و نفت) و سوخت های تجدیدپذیر است و کشورهای صنعتی و توسعه یافته برای حرکت به سمت فناوری های تجدیدپذیر مجبور هستند که از مسیر گاز طبیعی عبور کنند. بازار گاز طبیعی مانند نفت خام چندان در اختیار مصرف کنندگان آن نیست تا بتوانند در آن تأثیرگذاری جدی و تعیین قیمت داشته باشند. دلیل این امر تجارت متفاوت آن است که غالبا بصورت خط لوله صورت می پذیرد که کشورهای مصرف کننده را وابسته می کند (مانند رابطه روسیه و اروپا). از همین رو کشورهای پیشرفته بخصوص اروپا سعی در کاهش مصرف گاز خود از طریق بهینه سازی دارند و برای این امر، سالانه میلیاردها دلار هزینه می کنند.
[۱] Eurostat
لینک PDF یادداشت
یک پاسخ