بررسی تجربه کاهش و بازتوزیع یارانه بنزین و دیزل در اندونزی

کشور اندونزی بعنوان یک صادرکننده نفت، تا سال های متمادی به بنزین و دیزل، یارانه تخصیص می داد. از سال ۲۰۰۴ و با تبدیل شدن اندونزی به یک کشور واردکننده نفت، وضعیت برای پرداخت یارانه بنزین و دیزل سخت تر شد. ضمن اینکه بیش از ۵۰% بنزین و دیزل یارانه ای را فقط ۲۰% جامعه مصرف می کردند و این موضوع سبب توزیع ناصحیح یارانه می شد. در سال ۲۰۱۴ جوکو ویدودو بعنوان رئیس جمهور کشور اندونزی رأی کافی را کسب کرده و در اواخر همان سال، یارانه بنزین و دیزل را اصلاح کرد. برای این منظور بودجه سال ۲۰۱۵ که توسط رئیس جمهور پیشین این کشور تدوین شده بود، بازبینی و اصلاح می گردد. از سال ۲۰۱۴ قیمت بنزین در اندونزی بر اساس قیمت های جهانی است. همچنین به هر لیتر دیزل تنها ۱۰۰۰ روپیه اندونزی (۷ سنت[۱]) یارانه تعلق می گیرد. همزمانی اصلاح یارانه سوخت و کاهش قیمت جهانی نفت باعث شد تا قیمت های جدید بنزین و دیزل برای مصرف کننده چندان طاقت فرسا نشود و این موضوع باعث تسهیل روند اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها در کشور اندونزی شد. اصلاح قیمت های بنزین و دیزل سبب شد تا کشور اندونزی در سال ۲۰۱۵ به میزان ۱۵.۶ میلیارد دلار در هزینه های خود صرفه جویی کند که این مقدار بیش از ۱۰% کل مخارج دولت در آن سال بوده است.

با توجه به نمودار، مشخص است که دولت اندونزی در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۳% مخارج خود را صرف تأمین یارانه بنزین و دیزل کرده است که معادل ۲۴۶ تریلیون روپیه (۱۷.۶ میلیارد دلار) بوده است. دولت اندونزی می توانست با این سرمایه ۹ پروژه عظیم ترانزیتی اجرا کند یا اینکه با آن ۳۹۰۰ توربین بادی یک مگاواتی نصب کند. همچنین این سرمایه می توانست صرف هزینه ۲ میلیون تخت بیمارستان یا هزینه تحصیل ۵۰ میلیون دانش آموز در آن سال شود. لازم به ذکر است که سرانه GDP در کشور اندونزی بین سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ حدود ۱۰% رشد داشته است که هدفمندسازی یارانه بنزین و دیزل قطعا نقش مهمی در این رشد داشته است.

سرمایه حاصل از صرفه جویی یارانه بنزین و دیزل در سال ۲۰۱۵ در سه بخش کلی مصرف شد.

۱- بودجه وزارت خانه ها (۱۰.۶ میلیارد دلار): در بودجه اصلاح شده سال ۲۰۱۵ که توسط دولت رئیس جمهور جدید تدوین شده بود، بودجه مربوط به کشاورزی ۱۰۶%، حمل و نقل ۴۵%، خدمات ۴۰%، تأمین سرمایه ۳۷%، آموزش و فرهنگ ۱۴%، نیروی انتظامی ۱۱%، سلامت ۷%، امور دینی ۷%، دفاعی ۶% و پژوهش ۳% افزایش یافته بود.

۲- بودجه شرکت های دولتی (۴.۵ میلیارد دلار): در بودجه اصلاح شده سال ۲۰۱۵ نسبت به بودجه اولیه سال ۲۰۱۵، بودجه شرکت های دولتی از ۰.۴ میلیارد دلار به ۴.۵ میلیارد دلار رسید. از این میزان ۲.۷ میلیارد دلار به توسعه زیرساخت و ارتباطات، ۵۷۰ میلیون دلار به خودکفایی غذایی، ۵۰۰ میلیون دلار به خودکفایی اقتصادی، ۳۶۰ میلیون دلار به دریانوردی و ۷۰ میلیون دلار به مسائل امنیتی و دفاعی تخصیص یافت.

۳- توسعه منطقه ای و روستایی (۲.۵ میلیارد دلار): این بودجه در جهت اداره بخش های مختلف کشور به دولت های محلی داده می شود تا در جهت خودکفایی غذایی، بازارهای سنتی محلی، ارتباط بین مذاهب و سلامت مناطق و روستاهای مختلف خرج کنند.

کشورهای اندونزی تقریبا تمام درآمدهای حاصل از کاهش یارانه بنزین و دیزل را بطور «غیرمستقیم» به مردم بازگرداند اما برای حمایت از مردم فقیر نیز برنامه هایی را در پیش گرفت. طرح های حمایت اجتماعی به ارزش یک میلیارد دلار شامل این موارد بود: ۱- کارت رفاه خانواده ۲- کارت سلامت ۳- کارت هشومند ۴- طرح خانواده امیدوار. یارانه نقدی در طرح خانواده امیدوار به خانوارهای بسیار فقیر داده می شد تا در کوتاه مدت بتوانند از زیر بار فشارهای اقتصادی خارج شوند و سپس در بلندمدت با طرح های تشویقی مربوط به سلامت و آموزش کودکان، حلقه پیوسته فقر را در نسل خود قطع کرده و از انتقال فقر به فرزندان خود جلوگیری کنند. در این بین طرح های دیگری نیز وجود داشت که بعنوان مثال در ماه ۱۵ کیلوگرم برنج به خانوارهای فقیر داده می شد.

در کل می توان گفت که ۴ عامل زیر باعث شد تا مردم اندونزی اصلاح یارانه ها را تحمل نمایند:

• پیشرفت اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی

• پیشرفت شفافیت و پاسخگویی هم در قیمت گذاری سوخت و هم در بازتوزیع یارانه آن

• تمرکز بر برنامه هایی که بطور وسیع، تنگاتنگ و در کوتاه مدت با اکثریت شهروندان رابطه دارد

• بکارگیری یارانه سوخت در جهت سوخت های جایگزین از جمله CNG

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست کشور ایران باید در طی زمان به مرحله آزادسازی قیمت بنزین برسد. اما برای دریافت هزینه های بین المللی بنزین از مردم می بایست درآمدهای آنان نیز در سطح بین المللی باشد. از این رو باید یارانه پنهان بنزین بطور پیوسته کاهش یافته و بخشی از آن بطور مستقیم و بخشی بطور غیر مستقیم به مردم برسد تا بتوانند با فعالیت اقتصادی، درآمدهایشان را افزایش دهند و توان پرداخت قیمت های بیشتر بنزین را کسب کنند. در مجموع حذف بخشی از یارانه پنهان بنزین و بازتوزیع آن در قالب های مستقیم (کوپن سلامت، کوپن بیمه، کوپن آموزش، کوپن کالای اساسی و…) و غیرمستقیم (ایجاد بستر سوخت های جایگزین، بهینه سازی خوردو، توسعه زیرساخت ها، اشتغال زایی، تخصیص تسهیلات هدفمند و…) می بایست در بستری شفاف اتفاق بیفتد تا علاوه بر حمایت کارشناسان، پشتیابی توده مردم را نیز بهمراه داشته باشد.

[۱] هر یک دلار برابر ۱۴ هزار روپیه اندونزی است

لینک PDF یادداشت