مطالعه بر روی سی‌ان‌جی از سال ۱۳۷۹ در ایران شروع شد و استانداردهای مربوط به خودروهای دوگانه‌سوز نیز به طور همزمان در دست تدوین قرار گرفت. از سال ۱۳۸۱ و با شروع تبدیل کارگاهی خودروهای بنزینی با تسهیلات ویژه، سه جایگاه سوخت‌گیری سی‌ان‌جی نیز به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد. در سال ۱۳۸۲ عملیات توسعه سی‌ان‌جی به کل کشور تعمیم یافت و جایگاه‌ها با استفاده از تسهیلات مختلف در سراسر کشور رشد کردند. حمایت‌ها نیز از ساخت داخل افزایش یافت به طوری که در سال ۱۳۸۴ اولین کارخانه تولید مخازن سی‌ان‌جی در کشور راه‌اندازی شد. رشد چشمگیر مصرف سی‌ان‌جی در کشور همزمان شد با بالاترین میزان مصرف بنزین در سال ۱۳۸۵ و اجرای طرح سهمیه‌بندی به همراه توسعه سی‌ان‌جی سبب شد تا مصرف بنزین کاهش یابد و ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۵ به همان میزان سال ۱۳۸۵ برسد. از سال ۱۳۸۳ و با ورود سی‌ان‌جی به سبد سوخت کشور، گاز طبیعی توانست با جایگزین شدن به جای بنزین، مصرف بنزین را مهار کرده و واردات بی‌رویه بنزین را تا حد خوبی کاهش دهد که این مهم سبب صرفه‌جویی ۴۰ میلیارد دلاری در واردات بنزین شده است.
مصرف سی‌ان‌جی پس از حدود ۵ سال که در وضعیت بلوغ و ثبات قرار داشت، هم‌اکنون در حال کاهش خفیفی می‌باشد. اصلی‌ترین دلیل این موضوع، افزایش تورم و کاهش ارزش اختلاف قیمت بنزین و سی‌ان‌جی از لحاظ ریالی است. دلیل دیگر، کاهش تعداد خودروهای دوگانه‌سوز است زیرا روند تولید خودروهای دوگانه‌سوز در سال‌های اخیر کاهش زیادی داشته است و خودروهای قدیمی دوگانه‌سوز از رده خارج شده اند. همچنین اتمام عمر مخازن قدیمی سی‌ان‌جی نیز سبب شده تا بعضی خودروهای دوگانه‌سوز دوباره به صورت تک‌سوختی درآیند. تدوام بخشیدن به دوره بلوغ سی‌ان‌جی در ایران، علاوه بر اصلاحات لازم در حوزه قیمت‌گذاری بنزین، نیازمند دو راهکار اساسی و مهم است:
۱- تحریک تقاضا
یکی از علل اساسی کم‌شدن جذابیت سی‌ان‌جی برای مردم، کاهش بهره اقتصادی آن است. لذا چنان‌چه بازار سی‌ان‌جی دوباره تحریک شود، موج جدید در جهت افزایش مصرف آن مشاهده خواهد شد. از آن‌جایی که ظرفیت جایگاه‌های سی‌ان‌جی در کشور توان پاسخگویی به نیاز فعلی و حتی بیشتر از آن را دارد، تحریک بازار ابتدا باید در بخش تقاضا و خودرو ایجاد شود. قطعا قیمت‌گذاری پلکانی بنزین سبب افزایش نفع اقتصادی در استفاده از سی‌ان‌جی خواهد شد اما افزایش پیمایش در هر بار سوخت‌گیری از طریق اصلاح کیت یا مخزن، تسهیلات ترافیکی، تخصیص وام، توسعه فناوری احتراق موتور و تبدیل کارگاهی از جمله بهترین سیاست‌ها برای تحریک تقاضاست. البته در صورتی که تقاضا به حد لازم تحریک شد، می‌بایست تسهیلاتی جهت تحریک عرضه‌کنندگان سی‌ان‌جی نیز تخصیص یابد تا تعداد جایگاه‌های عرضه سی‌ان‌جی زیاد شود.
۲- هدف‌گیری مشتریان جدید
در حال حاضر حدود ۴ میلیون خودرو از سی‌ان‌جی استفاده می‌کنند. لذا شرایط کنونی بازار توانسته است این تعداد راننده را به استفاده از سی‌ان‌جی ترغیب نماید. حال ضمن اینکه می‌بایست مراقب عدم خروج مشتریان فعلی از بازار بود، باید مشتریان دیگری که هنوز سی‌ان‌جی را به عنوان سوخت ثانوی استفاده نمی‌کنند، به بازار جذب کرد. هم‌اکنون حدود ۱.۵ میلیون وانت، ۱۸۰ هزار تاکسی سنتی، ۵۰۰ هزار تاکسی اینترنتی و ۵۰ هزار کامیونت هنوز دوگانه‌سوز نشده‌اند. این خودروها به لحاظ اینکه ارائه‌دهنده خدمات حمل و نقل هستند، مصرف بالایی نسبت به خودروهای شخصی دارند و در اولویت تبدیل به دوگانه‌سوز هستند. از طرفی در گام‌های بعدی نیز می‌توان به جذب ۱۴ میلیون خودروی شخصی که هنوز دوگانه‌سوز نشده‌اند، اندیشید.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست که رونق یافتن هر بخش از اقتصاد که مورد نظر حاکمیت است، ابتدا باید توسط خود حاکمیت پررونق شود تا بخش خصوصی جذب به آن شده و در آن سرمایه‌گذاری نماید. از همین روی لازم است تا همزمان با اصلاحات قیمت بنزین در جهت کاهش مصارف غیرضروری، مصرف سی‌ان‌جی توسط دولت مانند سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ تحریک شود. عدم توجه به کاهش اندک مصرف سی‌ان‌جی در سال جاری، ممکن است منجر به روند نزولی گرایش به استفاده از سی‌ان‌جی شده و تقاضای سی‌ان‌جی به سمت بنزین متمایل شود. آن‌گاه مقدار صادرات بنزین به سبب اولویت تأمین تقاضای داخلی کاهش خواهد یافت که کاهش هر یک میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی در روز و جایگزینی بنزین با آن، سالانه ۱۳۰ میلیون دلار ضرر به همراه خواهد داشت.
لینک دانلود نسخه PDF یادداشت تحلیلی فوق:
