به طور معمول بسیاری از فرایندهای صنایع پالایشی، شیمیایی و پتروشیمی وابسته به کاتالیست می باشد. در یک تقسیم بندی کلی می توان کاتالیست ها را  به دو بخش پالایشی (Refining Catalysts) و پتروشیمیایی (Petrochemical Catalysts) تقسیم بندی نمود.

در سال ۲۰۱۴، ظرفیت پالایشی روزانه کل دنیا چیزی در حدود ۹۵ میلیون بشکه می باشد که کشورهای آسیای جنوب شرقی با سهم ۳۳ درصدی در جایگاه اول و آمریکای شمالی و اروپا نیز هر یک با ۲۲ و ۱۹ درصد در جایگاه دوم و سوم ظرفیت پالایشی دنیا قرار دارند. بالا بودن ظرفیت پالایشی به نوعی افزایش مصرف کاتالیست را نیز در این مناطق موجب خواهد شد. به همین منظور نیز سالانه ۲۹۰ هزار تن کاتالیست فرایندهای پالایشی در کشورهای آمریکای شمالی، ۱۸۰ هزار تن در اروپای غربی و چیزی در حدود ۳۰۰ هزار تن نیز در منطقه جنوب شرقی آسیا مصرف می ­شود. (کشور چین سالانه ۱۷۳ هزار تن کاتالیست های پالایشی مصرف می­ نماید.

در حوزه صنایع پتروشیمیایی نیز تنوع و حجم مصرف این کاتالیست­ ها وابسته به میزان توسعه­ ی زنجیره ارزش و تولید محصولات لایه ­های پایین دستی صنایع شیمیایی و پتروشیمی است. آمارها در این بخش نیز حاکی از آن است که منطقه آمریکای شمالی سالانه چیزی در حدود ۱۷۲ هزار تن کاتالیست­ های صنایع پتروشیمایی مصرف می ­نماید و اتحادیه اروپا نیز با مصرف ۱۳۱ هزار تن در جایگاه دوم قرار دارد. (کشور چین ۱۱۰ هزار تن کاتالیست ­های شیمیایی و پتروشیمی مصرف می­ نماید.)

این حجم از مصرف کاتالیست در دنیا مطمئنا شرکت­ های مختلفی را به سمت تولید و عرضه کاتالیست ­های مختلف هدایت می­ نماید. همان طور که در تصویر فوق نیز پیداست، صنعت کاتالیست شاید یکی از پیچیده ترین، پویاترین، رقابتی ­ترین و تعاملی ترین صنایع محسوب گردد.

به طور معمول تولیدکنندگان فناوری (Process Licensor or Developer) با توسعه­ ی فناوری ­های فرایندی اقدام به فروش و ارائه لیسانس می­ نمایند. این شرکت ­ها بسته به نوع استراتژی انتخابی، ممکن است خود اقدام به احداث و تولید کاتالیست نمایند و یا ممکن است با انعقاد قرارداد همکاری، تولید کاتالیست را به یک شرکت دیگر واگذار نمایند. در هر حال مصرف کننده کاتالیست به نوعی با دریافت لیسانس فرایند مربوطه از یک شرکت صاحب فناوری، مجبور به خرید کالای مکمل یعنی کاتالیست از همان شرکت و یا همکاران آن شرکت گردد. لذا وابستگی دو جانبه کاتالیست و فرایند به یکدیگر باعث شده است که شرکت­ های مختلف جهت کاهش میزان ریسک سرمایه گذاری و البته افزایش سهم بازار خود اقدام به انعقاد قراردادهای همکاری با شرکت ­های مختلف و یا اقدام به خریداری شرکت­ های توانمند در حوزه­ های مرتبط با فرایند و کاتالیست نمایند. یکی از بزرگترین خرید و فروش ­های صورت گرفته در چند سال اخیر در صنعت کاتالیست را می توان به خرید شرکت Engelhard توسط شرکت BASF با قیمت ۵ میلیارد دلاری ذکر نمود. در واقع شرکت BASF به منظور توسعه بخش کاتالیستی خود این تصمیم را گرفت و در حال حاضر نیز این کاتالیست ­ساز سهم عمده ای از کاتالیست­ های پالایشی و پتروشیمیایی مناطق مختلف دنیا از جمله امریکای شمالی و اروپا را تامین می نماید.

لذا این مهم را باید مد نظر داشت که صنعت کاتالیست کشور نیازمند انجام یک معماری تخصصی است تا منطبق با ساختار این صنعت در مناطق مختلف دنیا، روند توسعه و شکل گیری این صنعت در کشور به طور پایدار صورت گیرد. متاسفانه در سال­ های اخیر علی رغم رشد قابل توجه تعداد شرکت های کاتالیست ساز هنوز بخش عمده ای از کاتالیست های مصرفی در هر دو حوزه پالایشی و پتروشیمیایی از خارج از کشور تامین می شود و این نشان دهنده این است که شرکت های بازیگر این صنعت در داخل کشور نیاز به یک استراتژی بلند مدت جهت توسعه و رشد خود دارند.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است که صنعت کاتالیست کشور نیاز به معماری جهت شکل گیری یک ساختار هدفمند جهت تولید کاتالیست های مصرفی کشور در تعامل با شرکت های توانمند بین المللی دارد.

بازیگران بین المللی صنعت کاتالیست

صنعت کاتالیست به عنوان یکی از بخش‌های مهم صنعت نفت و گاز به ویژه در بخش پالایش و پتروشیمی، دارای بازیگران مختلفی است که در نقاط مختلف دنیا فعالیت می‌کنند اما از آن جا که صنعت کاتالیست، وابستگی زیادی به موضوع فناوری دارد، عمده شرکت‌های بزرگ تولیدکننده کاتلیست در کشورهای پیشرفته صنعتی قرار دارند.

صنعت کاتالیست را می‌توان در آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا، چین، ژاپن و خاورمیانه به طور جداگانه مورد مطالعه قرار داد. مصرف کاتالیست در سال ۲۰۱۲ در هر یک از این مناطق به تریب برابر است با ۲۸۴، ۸۶، ۱۷۳، ۳۲ و ۴۸ هزار تن در سال.

در آمریکای شمالی ۲۳ شرکت فعال در صنعت کاتالیست وجود دارد. در اتحادیه اروپا بیش از ۲۸ گروه تولیدی کاتالیست و همچنین ۴۷ کارخانه تولیدی موجود است که بسیاری از این شرکت‌ها در کشور آلمان دارای خط تولید می‌باشند.

در کشور چین دو انستیتوی RIPP و FRIPP از مجموعه‌های توانمند در بخش توسعه لیسانس‌های فرآیندی و کاتالیست می‌باشد که این دو مجموعه متعلق به شرکت SINOPEC هستند. شرکت SINOPEC نیز در حدود ۶۰% از سهم بازار کاتالیست‌های پالایشی کشور چین را داراست. شایان ذکر است که شرکت SINOPEC دو انستیتوی تحقیقاتی BRICI و SRIPT نیز به منظور توسعه و کسب دانش فنی کاتالیست فرآیندهای پلیمری و شیمیایی را در این کشور ایجاد کرده است.

کشور ژاپن نیز مشابه دو منطقه آمریکای شمالی و اتحادیه اروپا جزو کشورهای توسعه‌یافته و پیشتاز در عرصه تولید و فروش کاتالیست محسوب می‌شود. بخش عمده‌ای از کاتالیست‌های مصرفی در این کشور توسط شرکت‌های داخلی با مشارکت شرکت‌های چندملیتی تولید و عرضه می‌شود.