بوتادین و بوتیلن

دو الفین چهار کربنه بوتن (بوتیلن) و بوتادین نیز در کنار اتیلن و پروپیلن به عنوان یکی از ۷ ماده پایه اصلی صنعت پتروشیمی محسوب می شوند. بوتن با یک پیوند دوگانه و بوتادین نیز با دو پیوند دوگانه ترکیبات واکنش پذیری محسوب می شوند. در سال ۲۰۱۴، میزان تولید و مصرف بوتن چیزی در حدود ۵۵ میلیون تن و بوتادین نیز ۱۱ میلیون تن بوده است.دلیل بالا بودن میزان تولید و مصرف بوتن در قیاس با بوتادین، مصرف این ماده در پالایشگاه ها جهت تولید بنزین می باشد.

فرایندهای مختلفی جهت استحصال و تولید الفین های چهار کربنه وجود دارد که سهم قابل توجه ای از این الفین ها از برش های چهار کربنه تولیدی در واحدهای کراکینگ با بخار و همچنین واحدهای پالایشگاهی کراکینگ بستر سیال (FCC) استحصال می شوند. در سال ۲۰۱۴، ۹۴ درصد بوتادین تولیدی در دنیا از فرایند کراکینگ با بخار تولید شده اند.

پلی بوتادین با ۳۱ درصد، استایرن بوتادین رابر (SBR) با ۲۸ درصد و آکریلونیتریل بوتادین استایرن نیز با ۱۲ درصد بیشترین سهم را در مصرف بوتادین در دنیا دارا می باشند.

بوتن به طور عمده جهت تولید سوخت (بنزین) مورد استفاده قرار می گیرد. برش های بنزینی موجود در پالایشگاه از جمله آلکیلات و بنزین پلیمری (Polymer Gasoline) از بوتن به عنوان خوراک استفاده می نمایند. همچنین از بوتن به منظور تولید ترکیبات اکتان افزا همچون متیل ترشری بوتیل اتیر (MTBE) و اتیل ترشری بوتیل اتر (ETBE) استفاده می شود. شایان ذکر است ترکیبات بوتن مستقیما نیز جهت تولید بنزین مورد استفاده قرار می گیرند. ۸۰ تا ۹۰ درصد بوتن در دنیا جهت تولید سوخت و تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد آن در صنعت شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد.

نرمال بوتن جهت تولید بوتیل الکل، بوتادین، بوتن-۱ و همچنین سایر محصولات مورد استفاده قرار می گیرد. در مناطق توسعه یافته همچون آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا و ژاپن میزان رشد مصرف این ماده پایا شده است و در مناطقی همچون آسیا و آمریکای لاتین مصرف بوتن جهت استفاده در واحدهای پلی اتیلن به عنوان کومنومر، تولید بوتیل الکل برای تولید متیل اتیل کتون (MEK) با رشد همراه است.

منطقه خاورمیانه با تولید سالیانه ۱۶۱۶ هزار تن بوتن (نرمال و ایزو) و همچنین ۳۰۰ هزار تن در سال بوتادین بعد از مناطق شمال شرق آسیا، اتحادیه اروپا و همچنین آمریکای شمالی از حیث ظرفیت تولید در دنیا قرار دارد.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است که الفین های چهار کربنه در قیاس با دو الفین سبک تر اتیلن و پروپیلن از بازار مصرف محدودتر و در عین حال با رشد کمتری برخوردار است. لذا توسعه زنجیره ارزش این مواد مستلزم انجام بررسی های دقیق بازار می باشد.