میعانات گازی

میعانات گازی (Condensate) به جریان هیدروکربنی مایعی گفته می ­شود که از پنتان و هیدروکربن ­های سنگین ­تر تشکیل شده و دارای مقدار گوگرد پایینی است و تقریبا ۶۰ درصد از آن را نفتا (محصولی میانی با ارزش جهت تولید بنزین و خوراک واحدهای پایه و مادر صنعت پتروشیمی) و ۳۰ درصد را نفتِ گاز تشکیل می­ دهد. میعانات گازی، یکی از محصولات ارزشمند استخراج شده از مخازن گازی بوده و قیمت آن کمی بالاتر از قیمت نفت خام در بازارهای جهانی است.

در تعاریف موجود به طور معمول میعانات گازی را با توجه به منبع و ترکیب درصد هیدروکربن ­های مختلف موجود در آن با عبارت­ های مختلف تعریف می ­گردد از جمله؛

• Lease Condensate

• Plant Condensate

• Pentanes Plus

• Natural gasoline

همان­طور که اشاره شد، منابع مختلفی به منظور تولید میعانات گازی وجود دارد. برش­ های ۵ و ۶ کربنه و سنگین ­تر عمده ترکیب درصد میعانات گازی را تشکیل می­ دهد. پالایشگاه­ های گاز و کارخانه­ جات گاز مایع (NGL) منبع اصلی عرضه­ ی برش­ های فوق الذکر هستند. در واقع در میادین گازی در اولین مرحله، ترکیبات سنگین از سبک جدا می ­شود که ترکیبات سنگین که در فاز مایع نیز می ­باشند، به عنوان میعانات گازی (Plant Condensate) به بازار مصرف عرضه می­ شوند. در قیاس با نفت خام تنوع و مقدار ترکیبات آلاینده در میعانات گازی کمتر است (فلزات و ترکیبات نیتراته و گوگردی)، لذا همین موضوع سبب شده است که هزینه ­ی فراورش میعانات گازی در قیاس با نفت خام کمتر باشد.

در سال ۲۰۱۳ مجموع میعانات عرضه شده در دنیا ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه بوده است که پیش­ بینی می­ شود که این عدد تا سال ۲۰۲۰ با نرخ رشد ۳.۲ درصد به ۹ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه خواهد رسید. ۸۳ درصد از میعانات گازی تولید و عرضه شده در دنیا از نوع Lease Condensate می­ باشد که از تاسیسات سرچاهی میادین گازی-نفتی استحصال می ­شود.

دو منطقه ­ی خاورمیانه و آمریکای شمالی بخش عمده ­ی تولید میعانات گازی دنیا را بر عهده دارند. مطابق پیش ­بینی­ های صورت گرفته نرخ رشد تولید میعانات گازی در سه کشور قطر، عربستان و امارات متحده عربی طی سال ­های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰ به ترتیب ۱.۷، ۳.۱ و ۱.۴ درصد در سال است و حجم تولید این کشورها به ترتیب به ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه، ۸۰۰ و ۵۴۵ هزار بشکه در روز خواهد رسید.

در حال حاضر در کشور با احتساب منابع عرضه شده در پالایشگاه های گاز (از جمله عسلویه، ایلام، هاشمی نژاد و سایر واحدها) و کارخانه­ جات گاز و گاز مایع (NGL) روزانه چیزی در حدود ۵۵۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید و عرضه می ­شود که بخش عمده­ ای از آنها به مستقیما صادر می­ شود. هر چند با توجه به برنامه­ ریزی های صورت گرفته، طراحی و احداث طرح ­های جدید پالایشگاهی از جمله پالایشگاه ستاره خلیج فارس و طرح فراگیر سیراف در دستور کار قرار گرفته است و با بهره ­برداری از این واحدها بخش عمده ای از میعانات گازی تولید شده در داخل کشور به فراورده های میانی و نهایی تبدیل می شوند. پیش­ بینی می شود تا سال ۱۴۰۰ ظرفیت تولید میعانات گازی در کشور به ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه افزایش پیدا کند. لذا نیاز است یک برنامه ریزی منسجم جهت توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی به طور همزمان جهت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر توسط ذی نفعان مربوطه صورت گیرد.